‘De kwestie Laren’

De kwestie Laren’ klinkt misschien als de titel uit een Kuifje-reeks, maar het echte verhaal is heel wat minder prozaïsch. Zo begint het boek van de nu in Canada - sinds 2006 - wonende auteur en regisseur Bart de Cort (65). Hij werkte bij het Instituut voor Sociale Geschiedenis en publiceerde over het verzet en de OSP, de Onafhankelijke Socialistische Partij (1932-1935). In de jaren dertig stond op de plek van de huidige brandweerkazerne een fantasieloos kamphuis alias conferentieoord De Toorts. Arme gezinnen brachten er hun vakantie door. Begin 1934 werden vier Duitse emigranten - links-socialistische jongeren -, deelnemers aan een 3-daagse (internationale) conferentie door de Larense politie gearresteerd en ‘aan hun beulen in Duitsland uitgeleverd. Het leidde in binnen- en buitenland tot een enorme ontzetting’. Wat kon een land dat zichzelf als tolerant en gastvrij afficheerde ertoe hebben bewogen politieke vluchtelingen die nazi-Duitsland waren ontvlucht naar dat land terug te sturen met een zekere vervolging als lot?’, houdt De Cort ons lezers voor. Onder de deelnemers de 20-jarige Willy Brandt, de latere bondskanselier en Nobelprijswinnaar. Hij kon ontsnappen. Verantwoordelijk voor het over de grens zetten was ‘de van nazi sympathieën vermeende Larense burgemeester Jhr. H.L.M. van Nispen Van Sevenaer. (1879-1958)‘. In het boek zal later blijken dat dit verwijt niet helemaal terecht is, al blijft de jonkheer niet van smetten vrij, aldus de auteur. ‘De kwestie Laren’ beschrijft gedetailleerd en op een toegankelijke manier - voorzien van bijlagen, noten en bronnen - hoe dit stuk Larense geschiedenis zich kon afspelen en de gevolgen ervan. Hoofdstukken over aanleiding, Van Nispen van Sevenaer, de 4 uitgeleverden, agent Boog, Willy Brandt, het weekend van 24, 25 en 26 februari, de reacties in binnen- en buitenland, de Tweede Kamer, de rol van de met slappe knieën behepte minister van justitie J.R.H. van Schaik, en de Larense communist/kamphuisleider Piet van Praag (OSP). Een fascinerend, ‘als een scenario ingedeeld’ boek. Het schetst een intrigerend tijdsbeeld van het Laren en Nederland van toen. Alsook een moreel ijkpunt. De Corts boek (254 pag.) vertelt over ambtelijk falen en ambtelijke onverschilligheid en vooral over menselijke tragiek. Verrassend - en zeer opmerkelijk op deze wijze - is het verwijt dat de auteur maakt aan oud-burgemeester Elbert Roest, die samen met de Larense filosoof van de wiskunde Teun Koetsier het belangrijke boek over de oorlog in Laren ‘Schieten op de maan’ schreef. ‘Wie van het gecombineerde intellect van de auteurs een doorwrochte verhandeling over ‘de kwestie Laren’ verwacht, komt bedrogen uit. Het is gemakzuchtig, wemelt van fouten en interpretaties en vertoont alle kenmerken van ‘dit doen we er wel even bij’, is De Corts grove verwijt. ‘Er wordt door de auteurs niet verklaard waarom er uitgerekend in hun boek ook een hoofdstuk over een voorval uit 1934 staat, of het moet deze zin zijn ‘De affaire van de uitgewezen Duitsers is een aankondiging van het naderend onheil’. Burgemeester Roests eerste reactie: ‘Ons boek is gewetensvol op basis van studie van talloze primaire bronnen. Onjuistheden zijn naderhand netjes gedocumenteerd. Laat De Cort met feitenrelazen komen waaruit blijkt dat wij bevindingen hebben geconcludeerd op onjuiste gronden. Dan heeft hij recht van spreken.’ (commentaren van De Cort, Roest en Koetsier volgen).

ISBN 978-1-6781-3 © 2022 Bart de Cort. Lulu

Leo Janssen
www.bol-an.nl