De watertoren van Wouter Hamdorff.

Een paar weken geleden had ik het over de opkomst en neergang van Hotel paviljoen Larenberg met zijn belvédère, zijn uitkijktoren van 45 meter. Terwijl ‘de artistieke speer van Laren’ in 1935 werd gesloopt, werd twee jaar eerder, omdat er steeds meer behoefte was aan drinkwater, een paar honderd meter verderop bij de rijksweg, aan de rand van de Westerheide, een andere wat minder hoge toren – 35.65 meter - geopend: een watertoren ontworpen door Wouter Hamdorff, neef van de beroemde hotelier. Wouter, de architect van romantische rietgedekte villa’s, had in 1931 een uitgeschreven prijsvraag gewonnen van het Provinciale Waterleidingbedrijf Noord-Holland (PWN) met als motto ‘Hoog water’. De opdracht was dat het ontwerp moest passen in het landelijk gebied en moest gaan functioneren als uitkijkpost (bij helder weer van Utrecht tot Amsterdam!). Het werd een uniek ontwerp, klassiek voor de Amsterdamse school, een van de mooiste in Nederland. ‘Briljant is dat het skelet van gewapend beton aan de buitenkant is ommuurd met afgekeurde kromgetrokken misbaksels: stenen die aan ‘de mond’, de ingang, van de steenoven lagen waardoor er zuurstof bij kwam. Mondklinkers, rood-paars, die goed bij de kleur van de heide passen. De toren heeft de vorm van een driekwart cirkel en eindigt in een vlakke muur. Rechts hiervan de vierkante traptoren, die iets boven de watertoren uitsteekt. Vijf jaar na oplevering bekroonde de toen 25-jarige prestigieuze schoonheidscommissie van Laren - de eerste in Nederland - de watertoren als mooiste industrieel gebouw.’ In 2015 is de toren die ligt op grond van het Goois Natuurreservaat buiten werking gesteld. Er is door Hoog Gooi, een groepje bestaande uit een projectontwikkelaar, een architect en een funeralplanner, voorgesteld om er een crematorium in te vestigen. De gemeenteraad stemde tegen. De watertoren is door kunstenaars als de Belgische striptekenaar Ever Meulen en de beroemde Duitse expressionist Max Beckman (1884 -1950) fraai afgebeeld. Singer Laren kreeg in 2019 van een anonieme schenker Beckmann’s schilderij ‘Landschaft mit Reiter’ (1943). Deze geschilderde impressie van de hei bij Laren (66 x 83 cm) werd in 2019 voor het eerst sinds 1956 gepresenteerd op de kunstbeurs PAN te Amsterdam. Max Beckmann hield van de natuur. Hij ging vaak wandelen en fietsen in de omgeving van Laren. Dat weten we uit korte aantekeningen in zijn dagboeken. (‘Montag 25 okt ’43 ‘Landschaft mit Birken fertig’: De Singer-schenking). Wonend in Amsterdam bezocht hij regelmatig het Larense hotel Het Witte Huis (Mitwoch 12 mai ‘43 ‘Morgens kleine Radpartie mit Quappie (zijn vrouw) Später Spaziergang nach Witte Huis’) In de verte op het schilderij is een toren te zien. Nog steeds verschil ik van mening met Singer dat het niet de Tafelberg in Blaricum, maar ‘onze’ watertoren is. In de Beckmann-oeuvrecatalogus uit 1976 staat dat de toren aan de horizon de bakstenen watertoren uit Laren is. Lange tijd is de toren beklommen door toeristen om te genieten van het mooie uitzicht, vooral van het paarse tapijt, als de heide in augustus in bloei staat. Voor de Volksuniversiteit ga ik komend jaar een lezing – het thema is ‘Industrieel erfgoed’ - houden met een paar weken daarna een wandeling met bezoek aan het machtig mooie rijksmonument. Bol-an mensen, wandel ze en geniet van de natuur.

Leo Janssen
www.bol-an.nl