Nadenken, stilstaan, vieren en gedenken in boek over rituelen
BUSSUM - Annegien Ochtman-de Boer uit Bussum presenteerde recent haar eerste boek 'Nieuwe rituelen'. Een boek over hoe je vorm kunt geven aan belangrijke momenten in je leven. Nadenken, stilstaan, vieren en gedenken, allemaal kernwoorden voor wat Annegien doet en waar het boek over gaat. "Ik vind het belangrijk om onder de aandacht te brengen dat we zelf steeds meer invloed kunnen uitoefenen op rituelen die we uitvoeren."
door Mireille Detrixhe
Annegien heeft ruime ervaring in het begeleiden van mensen bij belangrijke gebeurtenissen in hun leven. Zij constateerde dat hoe we met rituelen omgaan allemaal niet meer zo vastligt als vroeger. "Er liggen twee belangrijke maatschappelijke ontwikkelingen ten grondslag aan de veranderende behoeften aan rituelen: de ontkerkelijking en individualisering van de maatschappij, maar ook globalisering en democratisering spelen daarin een rol", legt Annegien uit. "Mensen denken steeds meer zelf na en nemen hun eigen beslissingen, maar de behoefte aan rituelen is niet weg. Het is de vraag hoe we rituelen, passend bij deze tijd, op een nieuwe manier invullen", vertelt ze. "Ik ben eigenlijk al 10 jaar bezig uit te zoeken wat bij mensen past. Wat helpt, wat biedt troost en wat doet goed? Dat is tegenwoordig vaak in een andere vorm dan wat we gewend waren, maar er is altijd een vorm die bij je past."
In eerste instantie richtte Annegien zich op een groep mensen die nog wel iets wilden van de kerk op een belangrijk moment, bijvoorbeeld een huwelijk, sterfgeval of geboorte, maar niet meer een directe band hebben met een pastoor of een dominee. Ze merkte al snel dat er ook buiten de kerk behoefte was aan invulling van rituelen bij belangrijke gebeurtenissen, maar dan op een andere manier dan binnen de kerk. Annegien wil vooral dat mensen erover gaan nadenken dat er andere wegen zijn dan die we gewend zijn van oudsher en vindt dat het dus niet zo hoeft te zijn dat er geen weg is als je de 'oude' wegen niet volgt. "Er zijn nieuwe vormen en mogelijkheden. Meestal weten mensen diep in hun achterhoofd wel wat ze willen. Ze beseffen alleen niet altijd dat die wensen realiteit kunnen worden. Het is vaak een kwestie van omdenken en zoeken naar die weg."
Praktische gids
In het boek staan veel voorbeeldverhalen en een plan van aanpak. "Het boek is dus eigenlijk een praktische gids die mensen een handvat geeft om tot een plan te komen", zegt Annegien. Een mooi voorbeeld vindt ze de 'gezingeving', een woord dat bedacht is door de ouders van inmiddels drie zonen die iets wilden doen rondom de geboorte van hun zonen, maar een doop wat te veel vonden. Ze wilden graag hun dankbaarheid tonen, een belofte doen naar hun zonen, en dat wilden ze doen in de natuur. Ook kregen de peetouders een rol. Met elkaar hebben ze een bijzondere ceremonie beleefd, buiten met 20 kinderen en 20 volwassenen. De kinderen hebben samen met hun peetouders een bootje te water gelaten. Dat bootje werd in een veilige vijver in het water gelegd, maar die vijver was wel verbonden met een rivier en vanuit de rivier met de zee. Het bootje stond symbool voor de verbintenis met het leven.
Annegien vertelt dat het ook mogelijk is om een scheidingsritueel te houden. "Het is natuurlijk heel apart dat je bruiloft vaak gepaard gaat met een prachtige ceremonie en als je gaat scheiden blijft het bij een handtekening onder een convenant. Dat kan beter en mooier afgerond worden", vindt ze. "Misschien niet in het heetst van de strijd als alle battles nog uitgevochten worden, maar wel na een poosje. Dat kan met name belangrijk zijn als er kinderen in het spel zijn en beide ouders het belang van de kinderen vooropstellen. Ouders blijven nu eenmaal altijd de ouders en moeten dus iets van communicatie hebben. Dat kan bijvoorbeeld door het teruggeven van de 'oude belofte - het is niet gelukt die waar te maken - en een nieuwe belofte te doen voor de toekomst, ook al ziet die er anders uit."
"Dat is voor kinderen heel waardevol. Bijna alle kinderen zijn uit liefde geboren. Als ouders beginnen aan kinderen dan zijn ze dol op elkaar. Als ouders na een scheiding zich negatief uitlaten over de andere ouder, dan ontken je de liefde die er was en die is nu juist zo belangrijk voor de kinderen om te beseffen dat ze vanuit liefde zijn geboren. Het is dus belangrijk om dat te benoemen in het ritueel. Je blijft voor altijd samen ouders en moet dus een vorm vinden, en daar kan een ritueel bij helpen", zegt Annegien in volle overtuiging.
In het boek staan ook voorbeelden van overlijdensceremonies. "Verdriet moet je in stukjes knippen", zegt Annegien. "Je kunt stilstaan bij het moment dat de kist dichtgaat bijvoorbeeld. Dat vind ik altijd zo'n heftig moment. Je kunt er ook voor kiezen om dat niet op de dag van de begrafenis te doen, maar de avond ervoor met een paar mooie woorden en volledige aandacht bij dat moment. Het is zo belangrijk voor het rouwproces dat je in de 'heilige week', de week van overlijden tot afscheid, de juiste beslissingen neemt en dat de ceremonie zo wordt zoals je hoopt. Zorg ervoor dat het een mooie dag wordt, hoe verdrietig ook. Rituelen kunnen helpen bij een verwerkingsproces."
'Wat helpt, wat biedt troost en wat doet goed?'